مقاله حاضر با هدف تعیین نوع ساختار تولیدوتجارت جهانی و ساختار صادرات خرمای ایران و نیز شناسایی بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران تهیه شده است. در این مقاله پس از ارائه مبانی نظری و روششناسی تحقیق (در دو محور ساختار بازار و بازارهای هدف)، به ساختار تولید جهانی خرما، ساختار تجارت (واردات و صادرات) جهانی این محصول، ساختار صادرات خرمای ایران، بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران و سرانجام نتیجهگیری و توصیههای سیاستی پرداخته می شود. نتایج این تحقیق نشان میدهد ساختار تولید جهانی خرما با نوسانهایی در طول دوره 1989-2001، انحصار چندجانبه داشته و سهم ایران از تولید جهانی رو به افزایش و در مقابل، سهم عربستان سعودی و عراق رو به کاهش گذاشته است. ساختار تجارت جهانی نمایان میسازد که ساختار صادرات جهانی خرما از انحصار چندجانبه بسته به انحصار چندجانبه باز تغییریافته واز قدرت انحصاری صادرکنندگان جهانی خرما کاسته شده است ودرمقابل، ساختار واردات جهانی خرما از انحصار چندجانبه پیروی کرده و بر قدرت انحصاری واردکنندگان جهانی خرما نیز افزوده شده است. مقایسه ساختار صادرات و واردات جهانی خرما نشانمیدهدکه انحصارازآن واردکنندگان خرماست نه صادرکنندگان آن. ساختار صادرات خرمای ایران مبین آن است که واردکنندگان خرما از ایران ثبات نسبی نداشتهاند و طی سالهای 1358-68 پیوسته از قدرت چانهزنی ایران در میان واردکنندگان خرما کاسته شده، ولی طی سالهای 1368-79، به ویژه در برنامه اول توسعه، با ورود تعداد زیادیکشوربه جمع واردکنندگان، از قدرت انحصاری آن کشورها کاسته شده است و عمده واردکنندگان خرما از ایران، کشورهایی بودهاند که به صادرات مجدد این محصول اقدام کردهاند. سرانجام 29 کشور دارای ویژگیهای مشابه با بازار هدف خرمای صادراتی ایران به عنوان بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران معرفی شدهاند. تحقیق حاضر با جمعبندی، توصیههای سیاستی، پیشنهادها و ملاحظات پایانی خاتمه مییابد.
)